नेपालको पहिलो नेपाली चलचित्र कुन हो ?
काठमाडौं । नेपालमा अहिले वार्षिक सयभन्दा धेरै चलचित्र निर्माण हुन्छन् । निर्माणका लागि इजाजत लिनेको संख्या त यसको दोब्बरभन्दा माथि छ ।
वार्षिक सयभन्दा माथि चलचित्र निर्माण हुँदा अर्बभन्दा माथि लगानी हुन्छ । यो चलचित्रको जग बसाउने काम भने चलचित्र ‘आमा’ले गरेको हो । किनकी पहिलो नेपाली चलचित्र ‘आमा’ हो ।
‘आमा’ विसं २०२२ असोज १५ गते पहिलो पटक प्रदर्शनमा आएको थियो । यही चलचित्रले नेपाली सिनेमाको जग बसाएको थियो । २०२२ मा प्रदर्शनमा आएको यो चलचित्रलाई भारतीय निर्देशक हिरासिंह खत्रीले निर्देशन गरेका थिए ।
यो सिनेमा नेपालमा र नेपाली भाषा र नेपाली कलाकार लिएर निर्माण गरिए पनि यसको सम्पूर्ण प्राविधिक काम भने भारतमा र भारतीय चलचित्र प्राविधिकले गरेका थिए ।
चलचित्र ‘आमा’लाई तत्कालीन पञ्चायती साशन व्यवस्थाको प्रचारका लागि सरकारको प्रसार विभागले निर्माण गरेको थियो । ‘आमा’मा भुवन चन्द नायिका थिइन् । शिवशंकर मानन्धर नायक थिए । यी दुईलाई क्रमशः नेपालको पहिलो नायिका र नायक मानिन्छ ।
‘आमा’मा चैत्यदेवी, बसुन्धरा भुसाललगायत कलाकारको अभिनय रहेको थियो । यी कलाकारमध्ये अहिले शिवशंकको भने देशवासन भइसकेको छ । यो चलचित्रमा भारतीय कलाकार पनि थिए ।
पहिलो चलचित्र नै भारतीय निर्देशक र प्राविधिकले बनाएको र भारतमै काम भएकाले भारतीय चलचित्र जस्तै भयो । त्यसपछि पनि भारतीय र भारतबाट आएका निर्देशकले नेपाली चलचित्र बनाए । भारतीयले स्क्रिप्ट लेखे । भारतकै प्राविधिकले काम गरेकाले नेपाली चलचित्रमा भारतको प्रभाव सधैँ रहिरह्यो ।
कतिपयले भने ‘हरिषचन्द्र’लाई नेपाली पहिलो चलचित्र भन्छन् । नेपाली भाषामा बनेकाले यसलाई पहिलो चलचित्र मान्नुपर्ने तर्क गर्नेहरू छन् ।
डीबी परियारको निर्देशन गरेको ‘हरिशचन्द्र’ विसं ६००६ मा प्रदर्शनमा आएको थियो । यसमा नेपाली भाषाबाहेक केही पनि नेपाली थिएन । कलाकार पनि सबै भारतकै थिए ।
लामो समय ‘आमा’ कि ‘हरिषचन्द्र’ पहिलो नेपाली चलचित्र हो भन्ने विवाद रहेकोमा २०७९ सालमा चलचित्र विकास बोर्डले ‘आमा’लाई पहिलो नेपाली चलचित्रको मान्यता दिएको थियो ।
विकास बोर्डले आफ्नो आधिकारिक वेबसाइटमार्फत पहिलो नेपाली चलचित्र भएको आधिकारिता दिएको थियो । बोर्डको आधिकारिक वेबसाइटमा आमालाई पहिलो नेपाली चलचित्र भनेको राखेको छ ।
कोलकाताको रुपश्री सुटिङ स्टुडियोमा निर्माण भएको ‘हरिश्चन्द्र नेपालमा नबनेकाले त्यसलाई नेपालीभाषी मात्र भन्नुपर्ने तर्क थियो । यही विवादलाई लिएर चलचित्र निर्देशक समाजले सञ्चार मन्त्रालयलाई पहिलो नेपाली चलचित्रको आधिकारिता माग्दै पत्र पनि लेखेको थियो । तर, विकास बोर्डले पहिलो नेपाली चलचित्र ‘आमा’ भएको मान्यता दिएको थियो ।
‘आमा’ नाम राखेर हालसम्म नेपालमा तीनवटा चलचित्र बनिसकेका छन् । दोस्रोपटक २०५१ र तस्रोपटक २०७६ मा ।
नेपाल सरकार सञ्चार तथा सूचना प्रविधी मन्त्रालयले चलचित्र ‘आमा’ सार्वजनिक प्रदर्शनमा आएको दिन असोज १५ लाई राष्ट्रिय चलचित्र दिवस घोषणा गरेको छ ।
चलचित्र विकास बोर्डको रजत जयन्तिको अवसर पारेर चलचित्र ‘आमा’को पोष्टर अंकित हुलाक टिकट सार्वजनिक गरेको छ ।