सुपर मारियो ब्रदर्स : प्लम्बरबाट भिडियो गेम आइकनसम्म

यो पहिलो पटक १९८५ मा जापानमा निन्टेन्डो इन्टरटेनमेन्ट सिस्टम (NES) मा रिलिज भएको थियो । त्यसबेलादेखि, यो खेलले विश्वभर लगभग ४ करोड प्रतिहरू बेचेको छ, जसले यसलाई सबै समयको सबैभन्दा लोकप्रिय भिडियो गेमहरू मध्ये एक बनाएको छ । मारियो २०० भन्दा बढी खेलहरूमा देखा परेको छ ।

यसमा निन्टेन्डोको मूल मारियो ब्रदर्स (१९८३ मा रिलिज भएको), उनका भाइ लुइगीसँगै, र मारियो कार्ट शृङ्खला (१९९२ देखि) समावेश छ । मारियोको साहसिक कार्यले खेलौना, ट्रेडिंग कार्ड र डिजाइनर किमोनो, साथै नयाँ एनिमेटेड फिचर फिल्म, द सुपर मारियो ब्रदर्स चलचित्र, स्पिन-अफहरू, र थिम पार्कहरू सहितका व्यापारिक वस्तुहरूको पुस्तालाई प्रेरित गरेको छ ।

अन्य कुनै पनि भिडियो गेम पात्रभन्दा बढी, मारियो चाँडै आर्केड खेलहरूबाट देखापर्‍यो र घरपरिवारको नाम र पप संस्कृति आइकन बन्यो । ८-बिट खेलहरूमा सुरुवात गर्ने यो फुर्तिलो प्लम्बर कसरी अन्ततः विश्वव्यापी स्टार बने ? र ४० वर्षपछि पनि उनको जादू कसरी कायम रहन्छ ?

• 
• 

भिडियो गेमबाट हलिउडसम्मको यात्रा कसरी मारियो भनेर हेरौं ?

खेलको नाम “मारियो” कसरी भयो ?

मारियोको लोकप्रियताको उदय विनम्र थियो । उनी पहिलो पटक सुपर मारियो ब्रदर्समा होइन, तर आर्केड खेल डोङ्की कङमा देखा परे ।

निन्टेन्डो कलाकार शिगेरु मियामोटोद्वारा १९८१ मा विकसित, यस खेलको खलनायक ठूलो संख्यामा ब्यारेल बोकेको विशाल गोरिल्ला थियो ।

नायक रातो केप र बोइलरसूट लगाएको मानिस थियो । यो पात्र जम्पम्यान नामको सिकर्मी थियो, जसको उद्देश्य आफ्नी प्रेमिका, पाउलिनलाई बचाउनु थियो ।

डोङ्की कङमा देखा पर्नु अघि, यो पात्रलाई जापानी भाषामा “ओसान” (‘मध्यम उमेरको मानिस’) भनेर चिनिन्थ्यो । पछि उनको नाम “मिस्टर भिडियो” राखिएको थियो ।

अन्ततः, निन्टेन्डोको अमेरिकी मुख्यालयका मालिक मारियो सेगालेको नामबाट उनको नाम “मारियो” राखिएको थियो ।मारियोका निर्माता, शिगेरु मियामोटोले विश्वव्यापी पप संस्कृतिबाट प्रेरणा लिए र एक नायकको कल्पना गरे जसले विभिन्न खेलहरूमा बारम्बार क्यामियो बनाउन सक्छ, अल्फ्रेड हिचककको आफ्ना फिल्महरूमा क्यामियो उपस्थिति जस्तै ।

मारियो केवल एक ८-बिट डिजाइन थियो: एक मोटो, चम्किलो, तुरुन्तै चिन्न सकिने पात्र जसको विशिष्ट टोपी र जुँगा थियो ।

मारियो ब्रदर्स (१९८३) को आर्केड रिलीज हुनु अघि, उनको पहिचान परिवर्तन भएको थियो। उनी सिकर्मीबाट इटालियन-अमेरिकी प्लम्बरमा परिणत भए ।

यो परिवर्तनले खेलको पाइपिङले भरिएको परिदृश्य र पश्चिमी कमिक्सप्रति मियामोटोको लगावलाई प्रतिबिम्बित गर्‍यो। यसको बावजुद, खेल सधैं जस्तै सहज र सरल रह्यो ।

सरलताको जादू
मियामोटोले २०१५ मा NPR सँगको अन्तर्वार्तामा व्याख्या गरे, “मलाई लाग्छ कि मारियो यति लोकप्रिय भयो किनभने मारियो खेलहरूमा हुने सबै कुरा प्रत्येक मानिसमा हुन्छ ।”

“सबै जना उचाइबाट खस्न डराउँछन् । यदि पार गर्न खाडल छ भने, सबैजना दौडनेछन् र त्यसमाथि हाम फाल्ने प्रयास गर्नेछन् । अनुभवको यो सरलता र चरित्रलाई नियन्त्रण गर्ने अन्तरक्रियात्मक प्रकृति, स्क्रिनमा तत्काल प्रभावहरू हेर्नुको साथै, मानिसहरूको हृदयलाई साँच्चै छोयो ।”

मारियो स्पष्ट रूपमा “नायक” हो, तर उनको उपस्थिति समय-समयमा रोचक तरिकाले परिवर्तन भएको छ । मारियोको रूपान्तरण गर्ने विशेषताहरू पहिलो पटक सुपर मारियो ब्रदर्स (१९८५) मा देखा पर्‍यो, जहाँ मशरूम राज्यका वस्तुहरूले उसलाई ठूलो बनाउँछन् र नयाँ शक्तिहरू प्रदान गर्छन् ।

प्रत्येक पात्र अद्वितीय छ
त्यसबेलादेखि प्रत्येक मारियो पात्र अद्वितीय छ । चाहे त्यो उड्ने तानुकी (जापानी र्‍याकुन कुकुर, सुपर मारियो ब्रदर्स ३, १९८८), सुपर मारियो ग्यालेक्सी (२००७) मा मौरी होस्, वा सुपर मारियो थ्रीडी वर्ल्ड (२०१३) मा बिरालोको पात्र होस् ।

डा. मारियो (१९९० को पजल गेम) देखि कलाकार र संगीतकार (मारियो पेन्ट, १९९२), र एथलीट (रेसिङ, फुटबल, टेनिस, र ओलम्पिक खेलहरूमा निन्टेन्डो/सेगा क्रसओभर श्रृंखला मारियो र सोनिक) सम्म, उनको भूमिका निरन्तर परिवर्तन भएको छ।

सुपर मारियो ओडिसी (२०१७) मा, मारियोको टोपीले छुट्टै जीवन पनि लियो । यसैबीच, मारियोसँग आउने पात्रहरूको दायरा पनि द्रुत गतिमा विस्तार भएको छ ।

यी पात्रहरूले आ-आफ्नो खेलहरूमा मुख्य भूमिका खेले पनि, तिनीहरू अन्ततः उनीसँग जोडिएका छन्—भाइ (लुइगी), साथी (राजकुमारी पीच, योशी), वा प्रतिद्वन्द्वी (डङ्की कङ, बोसर, वारियो) ।

मारियोको संगीत र ध्वनि प्रभावहरू पनि खेलको लागि खेल-परिवर्तक साबित भएका छन् । संगीतकार कोजी कोन्डोको प्रतिष्ठित धुन र आन्दोलन प्रभावहरू सुपर मारियो ब्रदर्स (१९८५) देखि मारियोको प्रत्येक पुनरावृत्तिको एक हिस्सा भएका छन् ।

अमेरिकी आवाज अभिनेता चार्ल्स मार्टिनेटले आफ्नो कार्टुनिश क्याचफ्रेज (“लेट्स-ए-गो!”) लाई लोकप्रिय बनाए । पहिलो मारियो ब्रदर्स खेलमा पनि छोटो संगीतमय धुनहरू थिए जसले तुरुन्तै मारियोलाई जगाउँछ ।

“त्यो ‘सिक्का खस्ने’ ध्वनि सायद दुई धेरै उच्च नोटहरू मात्र हुन्,” लन्डन भिडियो गेम अर्केस्ट्राका संस्थापक र संगीतकार ग्यालेन वाल्टक्याम्प-मुन भन्छन् ।

उनी थप्छन्, “मारियो सधैं प्रतिष्ठित देखिन्थे, कम-रिजोल्युसन पिक्सेल कलामा पनि। मलाई छ वा सात वर्षको उमेरमा आफ्नो धुनहरू गुनगुनाउने याद छ, जुन त्यतिबेला कुनै पनि अन्य खेलसँग सम्भव थिएन। संगीत सबै उमेरका लागि पहुँचयोग्य थियो, लगभग हरेक पटक परिवर्तन हुँदै थियो, र दर्शकहरूलाई निरन्तर संलग्न गराउँदै थियो ।”

ठूलो पर्दामा छोटो भूमिका

चलचित्रमा लोकप्रिय भिडियो गेम पात्रहरूलाई जीवन्त बनाउनु प्रायः निर्माताहरूका लागि महत्त्वपूर्ण जोखिम साबित भएको छ। यद्यपि, अब एउटा नयाँ लहर देखा पर्दैछ।

सोनिक द हेजहग जस्ता हालैका चलचित्रहरूले बक्स अफिसमा राम्रो प्रदर्शन गर्न सकेनन् र दर्शकहरूसँग फ्लप रहे । १९९३ मा रिलिज भएको लाइभ-एक्शन सुपर मारियो ब्रदर्स फिल्म ठूलो पर्दामा ठूलो फ्लप साबित भयो ।

फिल्मले उत्कृष्ट कलाकार र उच्च-प्रविधि दृश्य प्रभावहरूको घमण्ड गरे पनि, मारियोको भूमिका निर्वाह गर्ने प्रसिद्ध अभिनेता बब होस्किन्सले २००७ मा द गार्जियनसँगको अन्तर्वार्तामा यसलाई आफ्नो करियरको “सबैभन्दा खराब फिल्म” भने ।

नयाँ सुपर मारियो ब्रदर्स फिल्म रिलिज हुनुभन्दा पहिले नै विवादमा फसेको छ । हलिउड स्टार क्रिस प्रेटले मारियोलाई आवाजको रूपमा प्रयोग गरेकोमा प्रशंसकहरूले असन्तुष्टि व्यक्त गरेका छन् ।

यद्यपि, फिल्मका सह-निर्देशक, आरोन होर्भाथ भन्छन् कि यो कुनै समस्या होइन र फिल्मको भावना अनुरूप छ । उनले टोटल फिल्मलाई भने, “जब तपाईं खेल खेल्नुहुन्छ, यदि तपाईंले हार मान्नुभएन भने, मारियोले सधैं जित्छ । हामीले यस फिल्ममा मारियोको चरित्रमा त्यही अनुभव समावेश गरेका छौं। क्रिस प्र्याटले हृदय र जोशका साथ ब्लू-कलर नायकको भूमिका निर्वाह गर्छन् ।”

मारियोको उपस्थिति खेलहरूमा मात्र होइन, तर इन्टरनेट मीम्सदेखि वैचारिक कला र ब्लकबस्टर परियोजनाहरूसम्म जताततै देखिन्छ । अमेरिकी दृश्य कलाकार कोरी आर्केन्जेलले २००२ मा आफ्नो स्थापना, सुपर मारियो क्लाउडमा सुपर मारियो वर्ल्ड गेमको पुन: कल्पना गरे ।

२०१५ मा, समीर अल-मुत्फी नामक कलाकारले “सिरियन सुपर मारियो” नामक खेल सिर्जना गरे, जसले सुरक्षा खोज्ने शरणार्थीहरूको संघर्ष र चुनौतीहरूलाई चित्रण गर्‍यो । आज, मारियो विश्वभरका प्रमुख ग्यालरीहरू र संस्थाहरूको संग्रहमा चित्रित छ ।

लन्डनको V&A मा रहेको युवा आधुनिक कला संग्रहालयका क्युरेटर क्रिश्चियन भोल्सिङ भन्छन् कि मारियोलाई संग्रहालयहरूमा समावेश गर्नुपर्छ ।

उनले बीबीसी कल्चरलाई भने, “अन्य माध्यमहरू जस्तै भिडियो गेमहरूलाई पनि उनीहरूको सांस्कृतिक प्रभावको लागि मान्यता दिनुपर्छ । मारियो १९८० को दशकको भिडियो गेम क्रान्तिदेखि नै छन्, र आज उनी पहिलेभन्दा बढी लोकप्रिय छन् ।”

उनले बीबीसी कल्चरलाई भने, “मारियो १९८० को दशकको भिडियो गेम क्रान्तिको सुरुवातदेखि नै छन्, र हामी हाम्रो ४० औं वार्षिकोत्सव नजिकिँदै गर्दा, उनी पहिलेभन्दा बढी लोकप्रिय छन् ।”

भोल्सिङ भन्छन् कि मारियो विश्वव्यापी रूपमा चिनिने योग्य छ, यद्यपि उनको चरित्र अलि “खाली स्लेट” हो। उत्कृष्ट खेल डिजाइनको लक्ष्य सधैं समृद्ध अनुभव सिर्जना गर्नु रहेको छ ।

उनले भने कि सुपर मारियो मेकर (२०१५ मा जारी गरिएको खेल, जसमा डिजाइन उपकरणहरू पनि समावेश छन्) ले यी खेलहरू खेल्ने खेलाडीहरूलाई पहिले नै थाहा छ कि उनीहरू कसरी काम गर्छन् किनभने उनीहरू तिनीहरूसँग गहिरो रूपमा संलग्न छन् ।

मारियो खेलहरूले विभिन्न पुस्ताहरूलाई जोडेका छन्। उनी यो द्रुत रूपमा परिवर्तनशील संसारमा एक स्थिर र परिचित साथी बनेका छन् । बीबीसी